Cmentarz żydowski w Pszczynie

Cmentarze

Cmentarz żydowski w Pszczynie, znany jako kirkut, to niezwykle ważne miejsce historyczne położone w Pszczynie, z dala od zgiełku miejskiego, głęboko w obrębie działki przy ulicy Katowickiej.

Ta nekropolia o powierzchni 0,6 hektara pomieściła ponad 400 nagrobków, wśród których znajdują się dzieła zarówno prostych, jak i bardziej kunsztownych nagrobków, świadczących o bogatej historii społeczności żydowskiej w tym regionie.

Obecnie, cmentarz ten uchodzi za jedną z najlepiej zachowanych żydowskich nekropolii w całym województwie śląskim, co czyni go miejscem, które przyciąga uwagę nie tylko lokalnych mieszkańców, ale także turystów oraz badaczy historii.

Historia

„Cmentarz został oficjalnie założony w 1814 roku. Pierwszą osobą, która tam została pochowana, była Jettel, córka rabina Hirschela Guttmanna, zmarła 10 września 1814 roku w wieku zaledwie 4 lat. Przed utworzeniem tego miejsca ostatni członkowie pszczyńskiej gminy żydowskiej znajdowali swój spokój wieczny na cmentarzu w Mikołowie.

W 1830 roku w Pszczynie powołano do życia święte bractwo pogrzebowe Chewra Kadisza, które miało na celu dbałość o ceremonie pogrzebowe. Na jego czele stanęli Wolf Armuth oraz Samuel Bändel, wprowadzając nowe tradycje i zwyczaje m.in. w obszarze opieki nad zmarłymi.

W 1888 roku cmentarz przeszedł istotne zmiany, gdyż jego teren został rozszerzony, a od strony ulicy wzniesiono ceglane ogrodzenie z dwiema stylizowanymi kutymi furtkami. Ponadto, zbudowano neogotycki dom przedpogrzebowy, zaprojektowany przez Ernsta Betza, do którego prowadzi aleja o długości 35 metrów, otoczona jesionami.

Co istotne, podczas II wojny światowej cmentarz ocalał i nie uległ zniszczeniu. Ostatni pogrzeb na nim miał miejsce w 2011 roku. W sumie na nekropolii znajduje się około 400 nagrobków. Murowane ogrodzenie oraz dom przedpogrzebowy również przetrwały próbę czasu.

Najokazalszym z nagrobków jest bazaltowy pomnik z dwiema kolumnami, który wspiera trójkątny szczyt, datowany na przełom XIX i XX wieku. Pomnik ten należy do Heinricha i Henriette Simonów.

Cmentarz, wraz z domem przedpogrzebowym, został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego decyzją podjętą 16 czerwca 2021 roku (nr rej. A/838/2021).

Pochowani

Na terenie cmentarza żydowskiego w Pszczynie znajduje się grób wielu znamienitych osób, które odegrały ważną rolę w życiu społeczności lokalnej oraz nie tylko. Poniżej przedstawiamy niektóre z nich:

  • Abraham Muhr (zm. 1847) – był działaczem społecznym, który zasłużył się w walce o równe prawa dla Żydów niemieckich,
  • Philipp Zwiklitz (zm. 1848) – pełnił funkcję lekarza miejskiego, zapewniając pomoc zdrowotną mieszkańcom,
  • Samuela Skutscha (zm. 1862) – jako pierwszy żydowski przewodniczący Rady Miejskiej, a także prezes gminy żydowskiej w Pszczynie, miał istotny wpływ na życie społeczne,
  • Hirschel Guttmann (zm. 1877) – zyskał miano pierwszego rabina gminy żydowskiej w Pszczynie, pełniąc znaczącą rolę w duchowym życiu społeczności,
  • Heinrich Schiller (zm. 1875) – był jednym z współzałożycieli uzdrowiska w Goczałkowicach,
  • Fedor Muhr (zm. 1893) – działający jako kupiec, przewodniczył Radzie Miejskiej oraz pełnił funkcję prezesa gminy żydowskiej w Pszczynie,
  • Wilhelm Kohn (zm. 1896) – znany bankier, którego działalność miała wpływ na lokalną gospodarkę,
  • Chilus Mendelssohn (zm. 1899) – rabin, który był również aktywnym działaczem syjonistycznym oraz historykiem,
  • Heinrich Timendorfer (zm. 1910) – kupiec i prezes gminy żydowskiej w Pszczynie, którego decyzje wspierały rozwój lokalnej społeczności,
  • David Rau (zm. 1911) – czwarty rabin gminy żydowskiej w Pszczynie, zapewniający duchowe przewodnictwo,
  • Simon Steiner (zm. 1930) – karczmarz z Ćwiklic oraz kantor gminy żydowskiej w Pszczynie,
  • Heinrich Koenigsfeld (zm. 1938) – przedsiębiorca i radny miejski, związany z Chorzowem, wnoszący wkład w życie lokalnej społeczności,
  • Paul Schindler (zm. 1941) – kupiec oraz prezes gminy żydowskiej w Pszczynie, którego działalność wpływała na rozwój gminy.

Przypisy

  1. Michał Bulsa, Decyzje dotyczące wpisów i skreśleń w rejestrze zabytków nieruchomych województwa śląskiego w 2021 roku, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego” 2022, t. 14, s. 390.
  2. WPIS DO REJESTRU ZABYTKÓW (A/838/2021) wkz.katowice.pl [dostęp 23.06.2021 r.]

Pozostałe obiekty w kategorii "Cmentarze":

Nekropolia Anhaltów w Pszczynie | Cmentarz św. Jadwigi w Pszczynie

Oceń: Cmentarz żydowski w Pszczynie

★★★★★
Średnia ocena:4.8 Liczba ocen:5