Brama Wybrańców w Pszczynie

Budowla ta została zaprojektowana przez architekta Consilio Miliusa na zlecenie ówczesnego właściciela zamku, Baltazara Promnitza. Zamondana w miejscu dawnej, XV-wiecznej wartowni z mostem zwodzonym, stanowiła również miejsce ulokowania straży zamkowej. Żołnierze, wybrani przez Promnitzów spośród chłopów z podległych im włości, byli znani jako „wybrańcy” i strzegli zamku aż do 1875 roku.

Bram wzniesiona została z murowanej cegły, otynkowanej, i ma charakter parterowy. Wyjątkowym elementem jej architektury jest skrzydło, załamujące się w kierunku południowym, które łączy budynek z oficyną i okrągłą wieżą, pokrytą namiotowym dachem. Całość charakteryzuje dach trójspadowy, wykonany z dachówki. Elewacja frontowa bramy to siedem osi, a na osi głównej widnieje brama przejazdowa, sklepiona stylowo kolebkowo-krzyżowo i otoczona kamiennym, boniowanym portalem, który zamyka się półkoliście.

Wnętrze bramy zaprojektowane jest w częściowo jedno- oraz częściowo dwutraktowym układzie. W izbie przy baszcie znalezione zostało sklepienie kolebkowe z lunetkami, natomiast w izbie po drugiej stronie sieni, która została podzielona w późniejszych latach, widnieje strop belkowany, osadzony na profilowanym sosrębie zdobionym rozetami.

Do bramy prowadzi mostek stworzony z kamienia, o łukowatym kształcie, przerzucony nad niegdyś istniejącą fosą, która otaczała cały zamek. Ponad portalem dachu znajduje się ozdobny szczyt flankowany pilastrami i płaskimi esownicami, na którym znajdują się kamienne płyty z herbami właścicieli Pszczyny - Baltazara Promnitza oraz Emilii Agnieszki Saskiej. W szczycie umieszczono także kamienną tablicę, na której widnieje łaciński napis, zawierający datę powstania bramy, zapisany w formie chronostychu.

OMNIPOTENS COELI, TERRAE PELAGIQVE CREATOR EXCVBIIS POSTES FVLCIAT HOSCE SVIS,

co można przetłumaczyć jako: „Wszechmocny nieba, ziemi, morza Twórca niech wartą swoją tejże bramy strzeże.”

Obok bramy, niegdyś znajdowały się inne budynki, takie jak książęcy browar, słodownia i piekarnia, usytuowane wzdłuż fosy, na linii dawnego gotyckiego muru zamkowego. Niestety, w XIX wieku wszystkie te zabudowania zostały zniszczone.

W 1932 roku obiekt został pozytywnie wpisany do rejestru zabytków (nr rej. 32) jako „brama z basztą przy zamku Pr. von Plessa”, a jego status został wznowiony w 1966 roku.

Przez wiele lat w Bramie Wybrańców funkcjonowała kawiarnia o nazwie „Café u Telemanna” oraz Biuro Informacji Turystycznej. W jesieni 2019 roku Biuro Informacji Turystycznej przeniosło się na Rynek 19, a kawiarnia zakończyła swoje działania w roku 2020.